Układ oddechowy

Układ oddechowy fot. @ alvaroc - Depositphotos

UKŁAD ODDECHOWY tworzą: nos zewnętrzny, jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela główne i ich odgałęzienia oraz płuca wraz z opłucną. Narządami pomocniczymi są przepona oraz mięśnie klatki piersiowej. Mięśnie te nazywane inaczej oddechowymi kurczą się, rozszerzając klatkę piersiową i umożliwiając w ten sposób transport powietrza do płuc. Zanim jednak powietrze dostanie się do płuc, przechodzi najpierw przez nos, gardło, tchawicę i oskrzela. W jamie nosowej i gardle powietrze jest filtrowane, ogrzewane i nawilżane.

1. NOS – ściany jamy nosowej pokryte są błoną śluzową. Przedsionek nosa wyściełany jest drobnymi włoskami, pełniącymi rolę filtrów dla różnych zanieczyszczeń. Powietrze w kontakcie z błoną śluzową i jej delikatnymi naczyniami krwionośnymi ogrzewa się i przechodzi do gardła. W nosie znajdują się aparaty węchowe, przewody nosowe-łzowe oraz przewody łączące nos z jego zatokami obocznymi.

 2. GARDŁO – ściana gardła zbudowana jest z błony śluzowej, mięśniowej i zewnętrznej. Po obu stronach ściany tylnej znajdują się migdałki podniebienne, które w czasie infekcji powiększają się, podobnie jak węzły chłonne. Są one bowiem częścią układu odpornościowego organizmu. W gardle krzyżują się dwie drogi: pokarmowa i oddechowa.

3. KRTAŃ – leży poniżej języka i kości grdykowej. Zbudowana jest z chrząstek, wiązadeł, mięśni i błony śluzowej. W krtani znajduje się narząd głosowy człowieka tzw. głośnia, składająca się z fałdów głosowych. Dolne fałdy głosowe to struny głosowe. Podczas mówienia szpara między strunami zacieśnia się, a powietrze wprawia struny w drgania – powstaje głos. Podczas oddychania struny oddalają się od siebie i powietrze swobodnie przepływa dalej do tchawicy.

4. TCHAWICA – przedłużenie krtani, ma kształt rury zbudowanej z chrząstek, połączonych ze sobą wiązadłami. Tylna ściana tchawicy jest jednak ścianą błoniastą bez chrząstek, zbudowana z tkanki łącznej i mięsni gładkich. Tchawica jest wyściełana błoną śluzową z gruczołami śluzowymi i surowiczymi.

5. OSKRZELA – tchawica na wysokości czwartego kręgu piersiowego dzieli się na oskrzela prawe i lewe. Oskrzele lewe jest dłuższe od prawego, biegnie w kierunku raczej pionowym, a prawe biegnie poziomo. Ściany oskrzeli wyściełane są błoną śluzową, która przez cały czas wytwarza śluz. Śluz ten wraz z kurzem, pyłkami, drobnoustrojami, wydalany jest do gardła dzięki poruszającym się rzęskom nabłonka migawkowego.

6. PŁUCA – to narząd parzysty, znajdujący się w klatce piersiowej, każde z nich w jamie opłucnej. Z zewnętrznej strony płuca pokryte są błoną surowiczą tzw. opłucną płucną. Ściany klatki piersiowej pokrywa natomiast opłucna ścienna. Pomiędzy opłucną płucną i opłucną ścienną znajduje się tzw. jama opłucna z płynem surowiczym, którego zadaniem jest zmniejszenie tarcia w czasie oddychania. Miąższ płucny ma strukturę gąbczastą./ Składa się on z dużej ilości drobnych oskrzelików pokrytych maleńkimi pęcherzykami – jest ich ok. 300 mln. Pęcherzyki te są oplecione gęstą siecią naczyń włosowatych. Przez naczynia włosowate przenika tlen z płuc do krwi, a dwutlenek węgla przechodzi z krwi do płuc. Wymiana gazowa w płucach odbywa się na zasadzie dyfuzji, tlen przenika ze środowiska o wysokim jego stężeniu, czyli z pęcherzyków do środowiska o stężeniu niższym, czyli do krwi. Proces pobierania powietrza do płuc i wydalania go na zewnątrz w danej jednostce czasu nazywamy wentylacją płuc. Ilość oddechów na minutę wynosi średnio 12. Przy spokojnym wdechu człowiek wprowadza do płuc 500 ml powietrza, a w przypadku głębokiego wdechu nawet 2500 ml powietrza. Podczas wydechu z pęcherzyków płucnych wydalane jest powietrze w ilości 0,5 l, jednak tylko 0,35 l z tego powietrza usuwane jest do atmosfery, a reszta w ilości 0,15 l zalega w drogach oddechowych. Nowa porcja pobranego z zewnątrz powietrza łączy się z tą „resztą”, tego świeżego powietrza jest go tym razem już mniej, a mianowicie 0,35 ml. Każdy litr krwi przedostający się przez pęcherzyki płucne i opuszczający płuca zawiera 200 ml tlenu, krew jest więc bogata w tlen, a raczej uboga w dwutlenek węgla. Taka krew tłoczona jest do lewej komory serca, a stąd do tkanek.