Aneta Radziszewska

Aneta Radziszewska

Aneta Radziszewska z-ca Kierownika w Zakładzie Epidemiologii i Podkarpackim Rejestrze Nowotworów przy Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Rzeszowie, koordynator Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem na terenie województwa podkarpackiego

Podkarpackie Centrum Onkologii prowadzi rejestr zachorowań na nowotwory. Czemu służy taki rejestr? Jakie są tendencje, jeżeli chodzi o zachorowalność na nowotwory, wzrastające czy spadające?

Podkarpacki Rejestr Nowotworów jako jeden z 16 rejestrów nowotworowych działających
w Polsce, pośrednio gromadzi i analizuje dane o przypadkach zachorowań i zgonów na nowotwory złośliwe z terenu województwa podkarpackiego. Zebrane dane przekazywane są po sprawdzeniu ich zgodności ze stanem faktycznym na ogólnopolską platformę naukową, służącą do wymiany wiedzy o zagrożeniu nowotworami złośliwymi w Polsce. Pracownicy Rejestru Nowotworów przygotowują także analizy statystyczne na poziomie wojewódzkim i powiatowym, co umożliwia zainteresowanym zobrazowanie problemu zachorowalności i umieralności na nowotwory złośliwe, także na poziomie lokalnym. Podkarpacki Rejestr Nowotworów uczestniczy również, w międzynarodowych programach dotyczących epidemiologii nowotworów na świecie. „Cancer Incidence in Five Continents” oraz „International Incidence of Childhood Cancer”.

Liczba zachorowań na nowotwory złośliwe nieubłagalnie wzrasta, w Polsce w ciągu ostatnich 3 dekad nastąpił ponad dwukrotny wzrost odnotowanych przypadków zachorowań. Prognozy przygotowane przez WHO również nie napawają optymizmem, w roku 2030 na świecie odnotujemy aż 27 milionów nowych zachorowań, a 17 milionów osób borykających się
z chorobą nowotworową przegra tą nierówną walkę. Według danych Krajowego Rejestru nowotworów w 2025 roku liczba nowych zachorowań w Polsce sięgnie 180 000 przypadków.

"Rak" - to słowo, które budzi przerażenie. Kojarzy nam się z bólem, fatalnym stanem psychicznym, zmianami w wyglądzie, a także z konsekwencjami społecznymi. Czy choroba nowotworowa musi przerażać?

Czy musi przerażać? Wydaje mi się, że na to pytanie nie może udzielić odpowiedzi nikt kto nie chorował na nowotwór. Moim zdaniem każdy jest przerażony, a nawet sparaliżowany strachem słysząc diagnozę. Sztuka powzięcia woli walki rodzi się jednak przy wsparciu osób bliskich, a także pomocy wykwalifikowanej kadry medycznej: lekarza specjalisty, zespołu pielęgniarskiego oraz bezwzględnie psychologa specjalizującego się w psychoonkologii.

Mamy narzędzia, żeby skutecznie leczyć, wspaniałe wyniki daje chociażby leczenie raka piersi, ale czy nie lepszym rozwiązaniem jest przeciwdziałanie rozwojowi choroby? Terapie nowotworowe są niewyobrażalnie drogie, natomiast prewencja nas nic nie kosztuje,
a profilaktyka wymaga jedynie dobrej woli pacjenta i zgłoszenia się na badanie przesiewowe. Tak niewiele trzeba wkładu własnego, aby zyskać tak wiele.

Co zrobić, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka?

Trzeba zacząć mówić o tym jak ważne jest prowadzenie tzw. „zdrowego trybu życia” i że to nie jest tylko moda czy chwilowy trend, a długoterminowa inwestycja we własne zdrowie
i jakość życia. Żyjemy wydajnie na 100% jedynie do 40 roku życia, taki stan kondycji naszego organizmu możemy utrzymać znacznie dłużej i zależy to w głównej mierze tylko od nas.

Starzenie się populacji nieuchronnie wiąże się ze wzrostem liczby ludności w grupach wiekowych najbardziej narażonych na zachorowania. Jednak granica wieku zachorowań na nowotwory złośliwe ulega ciągłemu obniżeniu, mamy pacjentów nawet 30 letnich. Aby zmniejszyć zachorowalność na nowotwory należy:

• przestrzegać zasad Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem:

1. Nie pal; jeśli już palisz, przestań. Jeśli nie potrafisz przestać, nie pal przy niepalących.
2. Wystrzegaj się otyłości
3. Bądź codziennie aktywny ruchowo, uprawiaj ćwiczenia fizyczne.
4. Spożywaj więcej różnych warzyw i owoców: jedz co najmniej 5 porcji dziennie. Ogranicz spożycie produktów zawierających tłuszcze zwierzęce.
5. Jeśli pijesz alkohol - piwo, wino lub alkohole wysokoprocentowe - ogranicz jego spożycie: mężczyźni do dwóch porcji dziennie, kobiety do jednej porcji dziennie.
6. Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne. Szczególnie chroń dzieci i młodzież. Osoby mające skłonność do oparzeń słonecznych powinny przez całe życie stosować środki chroniące przed słońcem.
7. Przestrzegaj ściśle przepisów dotyczących ochrony przed narażeniem na znane substancje rakotwórcze. Stosuj się zawsze do instrukcji postępowania z substancjami rakotwórczymi. Przestrzegaj zaleceń krajowych ośrodków ochrony radiologicznej.
8. Bierz udział w programach szczepień ochronnych, przede wszystkim przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B.
9. Kobiety po 25. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy.
10. Kobiety powyżej 50. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi.
11. Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.

• podjąć wzmożone działania prewencyjne i profilaktyczne (zapobiegać i wcześnie wykrywać zmiany)
• poszerzyć dostępność pacjenta do medycyny naprawczej
• udoskonalić i upowszechnić opiekę nad pacjentem w wieku podeszłym.

Jakie działania profilaktyczne podejmuje Zakład Epidemiologii? Czy prowadzoną są tzw. dni otwarte dla chcących przeprowadzić badania profilaktyczne?

Zakład Epidemiologii posiadający w swoich strukturach Podkarpackie Biuro Prewencji Pierwotnej Nowotworów realizuje zadanie Prewencja Pierwotna Nowotworów, będące jedną ze składowych Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych. Swoje działania kierujemy głównie do dzieci i młodzieży szkolnej z terenu województwa podkarpackiego. Uczestniczymy również w kampaniach na rzecz zdrowia adresowanych do ogółu społeczeństwa. W Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. F. Chopina  w Rzeszowie organizowane są zarówno dni otwarte jak również tzw. „Biała sobota”, umożliwiamy wszystkim chętnym przeprowadzenie badań laboratoryjnych, USG, mammografii oraz cytologii, a także skorzystanie z porad i konsultacji ze specjalistami z chemioterapii, radioterapii oraz ginekologii onkologicznej.

Co to jest Europejski Kodeks Walki z Rakiem i do kogo jest skierowany? Jaki jest odzew szkół, instytucji, firm i osób prywatnych na zaproszenie do wzięcia udziału w tym programie?

Europejski Kodeks Walki  z Rakiem jest zbiorem wytycznych, które warunkują dobry stan zdrowia i same w sobie są działaniami prewencyjnymi. Unia Europejska przyjęła Europejski Kodeks Walki z Chorobami Nowotworowymi, w czerwcu 2003 roku, na spotkaniu
w Mediolanie. Kodeks powstał w wyniku pojawienia się konieczności uwzględnienia nowej sytuacji zagrożenia nowotworami złośliwymi w Unii Europejskiej oraz dostosowania programu nowotworowego Unii do prognozy wzrostu liczby zachorowań na choroby nowotworowe w najbliższej dekadzie.

Odbiorcami treści zawartych w Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem jest ogół społeczeństwa. Kodeks pojawia się w kilku odsłonach (wersja dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych, a także wersja rozszerzona dla kadry medycznej), jedno przesłanie wydane jest
w sposób łatwo przyswajalny dla poszczególnych grup wiekowych.

Naszym priorytetem jest dotarcie do dzieci i młodzieży szkolnej. Wdrażamy projekt „Szkoła promująca zalecenia Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem”. Chcemy z pomocą Podkarpackiego Kuratorium Oświaty oraz grona pedagogicznego w poszczególnych placówkach oświatowych kształtować zdrowe nawyki i wychować zdrowe i co najważniejsze świadome nowe pokolenie

Czy warto robić kampanie edukacyjne i czy to faktycznie przekłada się na wzrost świadomości społecznej w kwestii zapobiegania nowotworom?

 Zawsze warto! Trzeba coś robić i trzeba wierzyć ze zmiana nawyków choćby 1 osoby to już ogromny sukces. Reakcja jest łańcuszkowa, sami nakręcamy ten pozytywny mechanizm naszymi postawami. O wzroście świadomości będziemy mogli porozmawiać za kilkanaście kilkadziesiąt lat. Teraz pozostaje nam tylko działać i wierzyć, że odniesiemy wspólnie sukces.