Wśród wielu ziół znamy takie, które zawierają w swoim składzie związki chemiczne o właściwościach spazmolitycznych. Substancje te działają rozkurczająco na mięśnie gładkie różnych narządów, łagodząc jednocześnie dolegliwości bólowe.
W przypadku przewodu pokarmowego ich lecznicze działanie polega na przywróceniu właściwej perystaltyki jelit, mają one również właściwości przeciwbólowe i wiatropędne. Zawarte w niektórych ziołach alkaloidy wykazują silne działanie przciwskurczowe. Są to np. atropina (w liściu pokrzyku, bielunia, lulka), papaweryna (w soku mlecznym makówek), skopolamina (w liściu bielunia dziędzierzawy), chelidonina (w soku mlecznego glistnika). Mają one zastosowanie w przypadkach ostrych kolek i bólów brzucha.
Inną grupę stanowią rośliny, których składniki obniżają napięcie mięśni gładkich lub je odpowiednio podnoszą tak, aby układ pokarmowy pracował prawidłowo. Niektóre z tych roślin są bardzo bezpieczne w użyciu i nie wywołują skutków ubocznych. Można je więc podawać niemowlętom i małym dzieciom. Należą do nich: koper, kminek, kwiat rumianku, owoce anyżu. Napary przygotowywane z tych roślin działają rozkurczająco i wiatropędnie. Dzieciom starszym i osobom dorosłym można podawać napary z mięty pieprzowej, lukrecji, korzenia arcydzięgla, kozłka lekarskiego, dziurawca, kłącza tataraku, glistnika, owocu kolendry, ziela krwawnika, hyzopu lekarskiego, cząbru, kwiatu lawendy i liścia melisy. Wszystkie wymienione rośliny działają rozkurczająco na przewód pokarmowy.
W przypadku bólów skurczowych dróg żółciowych możemy podać napary z takich ziół, które przywrócą prawidłowy przepływ żółci z wątroby do dwunastnicy i soku trzustkowego do dwunastnicy. Prawidłowa praca dróg żółciowych i tzw. zwieracza Oddiego ma ogromny wpływ na trawienie. W przypadku kolki dróg żółciowych możemy podać takie zioła jak: dziurawiec, mięta pieprzowa, kwiat nagietka i kocanki piaskowej, ziele glistnika, boże drzewko, piołun, ruta.
Wiele ziół zawiera substancje działające rozkurczająco i moczopędnie na drogi moczowe. Wśród nich skutecznie działają rośliny zawierające związki zwane flawonoidami. Działają nie tylko rozkurczająco na drogi moczowe, ale również przeciwzapalnie i moczopędnie. Należy wymienić tutaj ziele skrzypu, dziurawca, rdestu ptasiego, fiołka trójbarwnego, liście brzozy i mącznicy lekarskiej, ziele nawłoci. Podobnie działają olejki eteryczne, które są mieszaniną związków o silnych właściwościach moczopędnych i związków działających rozkurczająco. Związki te występują w owocu jałowca, pietruszki, kminku, korzeniu lubczyka, kłączach tataraku.
Bardzo silne działanie rozkurczające na drogi moczowe wykazują: ziele połonicznika i owoce aminka.
Analizując właściwości rozkurczające roślin należy zwrócić uwagę na substancje rozszerzające naczynia krwionośne, usprawniające przepływ krwi i rozprowadzanie tlenu w organizmie. Na naczynia wieńcowe rozkurczająco działają kwiaty i owoce głogu, owoce pasternaku i marchwi, aminek egipski. Na obwodowe naczynia krwionośne właściwości rozkurczające wykazują: nasiona i owoce kasztanowca, korzeń kozłka lekarskiego, ziele nostrzyka i marzanki wonnej. Naczynia włosowate w skórze ulegają rozszerzeniu pod wpływem działania nasion gorczycy czarnej, korzenia chrzanu, owoców pieprzowca, kwiaty wrzosu i lawendy, liście szałwi i rozmarynu, ziele tymianku, krwawnika i macierzanki.
Wiele roślin leczniczych wykazuje działanie spazmolityczne na układ oddechowy, powodując rozszerzenie oskrzelików, ułatwianie odkrztuszania i zapobiegają duszności. Do tych roślin zaliczamy: alkaloidy: papaweryna (z soku mlekowego makówki), glaucyna (z ziela siwca żółtego), efedyryna (z ziela prześli).
Duża ulgę przynoszą olejki eteryczne: eukaliptusowy, tymiankowy, lawendowy i sosnowy.
Jak widać, świat roślin jest bogactwem składników leczniczych stosowanych na co dzień w wielu schorzeniach. Istnieją rośliny jeszcze nie przebadane lub w trakcie badań, które mogą okazać się skarbnicą substancji leczących choroby do tej pory nieuleczalne. Dbajmy więc o nasze środowisko, aby rośliny lecznicze nie wyginęły i nadal mogły służyć ludziom i nauce.