Dieta w cukrzycy

Dieta w cukrzycy fot. locutusest sxchu

Dieta w cukrzycy – cukrzyca jest przewlekłą chorobą, spowodowaną brakiem lub nieprawidłowym działaniem insuliny, hormonu wytwarzanego przez trzustkę. Przyczyną choroby mogą być pewne zaburzenia genetyczne lub zaburzenia metaboliczne, które prowadzą do nietolerancji glukozy i powikłań narządowych. Cukrzycę można rozpoznać podczas badania krwi i oznaczenia zawartości glukozy we krwi oraz moczu. Wyróżnia się dwa podstawowe typy cukrzycy:

1. cukrzyca typu 1 – charakteryzuje się tym, że wydzielanie insuliny przez trzustkę jest zahamowane lub minimalne; pojawia się u dzieci i ludzi młodych; główne objawy to: nadmierne pragnienie, osłabienie, częste zmęczenie, zwiększone łaknienie, częstomocz, utrata masy ciała; celem leczenia jest osiągnięcie  jak najbardziej prawidłowego stężenia glukozy we krwi, w tym celu niezbędne jest podawanie insuliny wszystkim chorym oraz stosowanie odpowiedniej diety;

2. cukrzyca typu 2 – charakteryzuje się tym, że trzustka wytwarza insulinę w wystarczającej ilości, ale komórki organizmu nie są w stanie jej wykorzystać; dotyczy ona osób zwykle po 35. roku życia, towarzyszy jej zazwyczaj otyłość; celem leczenia jest wyrównanie stężenia glukozy we krwi, co często można osiągnąć odpowiednią dietą, poza tym wskazane jest obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
i poziomu cholesterolu.

Cukrzyca nieleczona prowadzi do wielu powikłań, które są skutkiem utrzymującego się przez długi czas stężenia glukozy we krwi. Może spowodować uszkodzenie narządu wzroku – zmiany w siatkówce, uszkodzenie kłębuszków nerkowych, uszkodzenie układu nerwowego, niedokrwienną chorobę serca, kończyn dolnych, zaburzenia ukrwienia, prowadzące do niedowładów, porażeń, udaru mózgu. Ostre stany powikłań cukrzycy mogą zagrażać życiu, takie jak śpiączka hipoglikemiczna lub ketonowa.

Oprócz leczenia farmakologicznego podstawą terapii każdego typu cukrzycy jest odpowiednia dieta, której celem jest:

• utrzymanie odpowiedniego stężenia glukozy we krwi, zapobieganie stanom niedocukrzenia,
  jak i hiperglikemii (utrzymujące się duże stężenie glukozy we krwi),
• osiągnięcie prawidłowego stanu odżywiania, poprzez dostarczenie odpowiedniej ilości energii, zapewniającej utrzymanie należnej masy ciała, szczególnie u osób z otyłością,
• zmniejszenie ryzyka powikłań cukrzycy.

Według Stanisława Grzemisławskiego leczenie żywieniowe cukrzycy powinno uwzględniać:

1. W cukrzycy typu 1 (insulinozależnej) :

•  regularność trybu odżywiania, jako warunek wyrównania metabolicznego,
•  zwiększone zapotrzebowanie energetyczne,
•  konieczność równomiernej podaży węglowodanów w poszczególnych posiłkach,
•  konieczność uwzględniania przekąsek między posiłkami i przed snem,
•  ustalenie czasu przyjmowania posiłków, jako decydujący czynnik terapeutyczny w przypadku  stosowania insulin długo działających,
•  uwzględnienie podaży substratów energetycznych w przypadku zwiększonego wysiłku fizycznego.

2. W cukrzycy typu 2 (insulinoniezależnej):

• zmniejszone zapotrzebowanie energetyczne ze względu na otyłość,
• wyrównanie metaboliczne w wyniku leczenia dietetycznego,
• brak wymagania równomiernego rozłożenia podaży węglowodanów w poszczególnych posiłkach,
• stałą i zredukowaną podaż energii,
• ustalony czas posiłków wskazany, lecz niekonieczny,
• ograniczenie przekąski między posiłkami i przed snem (ze względu na otyłość),
• w programie ćwiczeń fizycznych konieczny ekwiwalent 20 g glukozy na każdą godzinę umiarkowanych ćwiczeń.

Cechą charakteryzującą w sposób szczególny dietę w cukrzycy jest konieczność jej indywidualnego planowania, co wiąże się z rodzajem podawanej insuliny i jej dawką. W celu ujednolicenia i uproszczenia planowania diety wprowadzono pojęcie wymiennika. Jeden wymiennik odpowiada ilości produktu spożywczego, zawierającego prawie identyczne ilości węglowodanów, białek i tłuszczów. Inny rodzaj wymienników dotyczy tylko węglowodanów. Wymiennik węglowodanowy (zwany jednostką chlebową) jest to taka ilość produktu, która zawiera 12 g węglowodanów, np. 25 g chleba mieszanego. Wszystkie te wymienniki można znaleźć w odpowiednich tabelach.
W diecie cukrzycowej należy zwrócić uwagę na składniki energetyczne, błonnik pokarmowy, witaminy, składniki mineralne oraz sztuczne środki słodzące.

Węglowodany - powinny dostarczać najczęściej 45-60% całkowitego zapotrzebowania energetycznego, powinny  być dostarczone w formie skrobi, ograniczyć należy spożywanie innych cukrów, wyeliminować glukozę. Produkty zawierające dużo cukru przyczyniają się zarówno do hiperglikemii, jak i do podwyższenia stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi oraz do powstania otyłości.

Błonnik pokarmowy jest szczególnie zalecanym składnikiem diety, nie ulega strawieniu i nie jest wchłaniany, ale redukuje tempo wchłaniania skrobi i zwalnia wchłanianie glukozy ze skrobi do krwi, obniża glikemię. Chorzy na cukrzyce powinni go spożywać w ilości ok. 25-30 g na dobę. Zaleca się zwiększenie spożycia produktów z rozpuszczalnym błonnikiem pokarmowym, takich jak: jarzyny , mąka razowa, płatki owsiane, nie łuskany ryż, kasze i owoce (jarzyny i owoce powinno się spożywać  na surowo).

Białko jest konieczne do budowy komórek tkanek i narządów, wzrostu całego organizmu, do odnowy tkanek, gojenia się ran. Norma spożycia białka dla chorych na cukrzycę wynosi 12-20% całkowitej, dobowej wartości energii diety. Połowę ilości białka powinno stanowić białko zwierzęce (chude mięso, ryby, biały ser), a połowę białko pochodzenia roślinnego (fasola, groch, mąka). Ilość białka do spożycia w diecie ustala się, wyliczając liczbę gramów białka w stosunku do wielkości należnej masy ciała i tak dla dorosłych wynosi ona 0,8-1,0 g /kg należnej masy ciała.

Tłuszcze – całkowite ich spożycie według diety dla osób z cukrzycą powinno dostarczać od 25 do 35% ogólnej energii zawartej w całodziennej racji pokarmowej. Zaleca się, aby tłuszcze nasycone – zwierzęce stanowiły mniej niż 10% ogółu energii, gdyż po ich strawieniu zwiększa się ilość cholesterolu w organizmie, natomiast tłuszcze zawierające kwasy tłuszczowe jednonienasycone (np. oliwa z oliwek, oleje roślinne) 10- 15 % energii, a tłuszcze zawierające kwasy tłuszczowe wielonienasycone (oleje roślinne) poniżej 7% dobowej ilości energii, zawartej w produktach żywnościowych.

Woda, witaminy i sole mineralne – w chorobie cukrzycowej zapotrzebowanie chorego na płyny może być zwiększone, spowodowane jest to zawartością glukozy w moczu i zwiększonym z tym wydalaniem wody z moczem. Zawsze należy wypijać taką ilość płynów, która w pełni zaspokoi pragnienie. Zaleca się używanie wody zwykłej, gazowanej, w postaci herbaty lub kawy, zabrania się picia alkoholu, soków owocowych, lemoniady, coca-coli, pepsi-coli, ze względu na zbyt dużą zawartość cukru.
U osób chorych na cukrzycę należy ograniczyć spożywanie soli kuchennej (chlorek sodu) do 5,0 g na dobę, gdyż sprzyja ona nadciśnieniu tętniczemu. Zmniejszenie spożycia soli powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, ryzyka uszkodzenia serca i naczyń.
Witaminy to ważne substancje, których organizm sam nie wytwarza, dostarczane są z pożywieniem
w odpowiedniej ilości. U osób z cukrzycą, które są prawidłowo żywione nie zachodzi potrzeba dodatkowego podawania witamin, wyjątkiem są pacjenci, stosujący dietę niskoenergetyczną (poniżej 1200 kcal), kobiety w ciąży, karmiące, osoby źle odżywione, w podeszłym wieku oraz wegetarianie. W związku z ryzykiem niedoboru witamin podaje się tym osobom witaminy w kapsułkach lub tabletkach. Rozróżnia się  witaminy, które organizm otrzymuje z pokarmami zawierającymi tłuszcze, są to witaminy A, D, E, K oraz rozpuszczalne w wodzie, dostarczane organizmowi w takich produktach, jak warzywa
i owoce, są to witaminy z grupy B, witamina PP, C i inne.
Sole mineralne to substancje nieorganiczne, głównie metale i sole metali, należą do nich: sole wapnia, magnezu, sodu, żelaza, miedzi, selenu i wiele innych. Organizm wykorzystuje je w budowie kości, do przemiany materii. W prawidłowym żywieniu osób chorych na cukrzycę nie ma potrzeby dodatkowego uzupełniania soli mineralnych w postaci osobnych preparatów farmaceutycznych, chyba że dotyczy to osób z niedoborem masy ciała, dzieci, kobiety w ciąży, karmiące, wówczas podaje się sole mineralne w postaci tabletek lub proszków.
Żywienie osób z cukrzycą opiera się na prozdrowotnych zasadach żywienia i ma charakter indywidualny.