Trzustka

Trzustka

Trzustka to gruczoł o długości od 12-20 cm i wysokości 4-5 cm, położony w górnej części jamy brzusznej, najczęściej na poziomie kręgów lędźwiowych L1 i L2, sąsiadujący z dwunastnicą, żołądkiem i śledzioną. Jej główne elementy to głowa, najszersza część trzustki, wysunięta najbardziej w prawą stronę, szyjka, będąca przedłużeniem głowy, łącząca ją z  trzonem oraz ogon skierowany w lewą stronę w kierunku do śledziony. Trzustka jest gruczołem trawiennym i gruczołem dokrewnym, pełni funkcje zewnątrzwydzielnicze i wewnątrzwydzielnicze. Część dokrewną trzustki tworzą skupiska komórek zwane wyspami trzustkowymi Langerhansa, wytwarzające hormony m.in. insulinę, glukagon, amylinę, peptyd C, somatostatynę, regulujące gospodarkę węglowodanową, tłuszczową wewnątrzwydzielnicza białkową. Część zewnątrzwydzielnicza trzustki wytwarza sok trzustkowy w ilości ok. 1 l na dzień, zawierający liczne enzymy jak np.: amylazę trzustkowa, lipazę trzustkowa, trypsynę, chymotrypsynę i erepsynę, nukleazę: rybonukleazę i dezoksyrybonukleazę), lipazę i karbohydrazę, rozkładające pokarmy na składnik prostsze.

Choroby trzustki

Najczęstsze schorzenia trzustki to: ostre i przewlekłe stany zapalne trzustki, kamienie przewodów trzustkowych, torbiele trzustki, nowotwory. U osób z przewlekłym stanem zapalnym trzustki, u których ma miejsce częściowy  zanik miąższu, występują zaburzenia czynności zewnątrzwydzielniczych, związanych z  produkcją enzymów proteolitycznych, lipolitycznych i amylolitycznych. Zaburzenia te objawiają się występowaniem w stolcu nie strawionych resztek skrobi, trójglicerydów i włókien mięsnych. Zasadniczym badaniem diagnostycznym, które może potwierdzić przewlekle zapalenie trzustki jest oznaczenie elastazy w kale. W przypadku ostrego zapalenia trzustki wykonuje się badanie biochemiczne krwi. We krwi zauważa się wzrost aktywności amylazy, lipazy, wzrasta stężenia peptydu, rośnie glikemia, spada stężenie całkowite wapnia, widoczny jest wzrost stężenia białka C-reaktywnego (CRP) oraz przyspieszone opadanie czerwony krwinek (odczyn OB), może również wystąpić wzrost wskaźników cholestazy we krwi (fosfatazy i bilirubiny).

Ostre zapalenie trzustki objawia się silnym bólem brzucha, wzdęciami, zatrzymaniem gazów i stolca, gorączką, przyspieszonym rytmem serca i spadkiem ciśnienia krwi. Taki stan wymaga pilnej pomocy lekarskiej, ponieważ stanowi poważne zagrożenie życia pacjenta. Przewlekle stany zapalne trzustki charakteryzują się ciągłym „tępym” pobolewaniem brzucha, zwłaszcza po zjedzeniu czegoś tłustego, ciężkostrawnego, biegunkami występującymi naprzemiennie z zaparciami, stolcami tzw. „tłuszczowymi”, wzdęciami, stanami podgorączkowymi, ogólnym osłabieniem a także spadkiem wagi.

Oprócz specjalistycznego leczenia farmakologicznego, podstawową zasadą postępowania jest bezwzględny zakaz picia alkoholu oraz przestrzeganie diety, która jest zbliżona do tej w chorobach woreczka żółciowego i dróg żółciowych. W początkowym etapie leczenia ważna jest głodówka. W kolejnym etapie żywienia chorego wykluczamy dania smażone, pieczone, wędzone, panierowane, podajemy gotowane lub duszone, niskotłuszczowe, lekkostrawne.

Nowotwory trzustki są najczęściej późno rozpoznawane. Jeżeli nowotwór zlokalizowany jest w głowie trzustki, z biegiem czasu zaczyna on uciskać woreczek żółciowy, blokując odpływ żółci i wywołując żółtaczkę. Jeżeli zlokalizowany jest w ogonie trzustki, może uciskać na sploty nerwowe i wywoływać bardzo silny ból. Częste stany zapalne trzustki mogą przyczynić się do choroby nowotworowej. Dlatego tak ważne jest profilaktyka, między innymi prawidłowe żywienie, dieta zrównoważona, nie obciążająca trzustki i wątroby, a jeżeli zapalenie już wystąpi, najważniejsze jest całkowite jego wyleczenie.