Podbiał pospolity - Tissilago farfara L.

Podbiał pospolity - Tissilago farfara L. fot. wikipedia

Podbiał pospolity (Tussilago farfara L) znany jest również pod takimi nazwami jak: podbiał zwyczajny, końskie kopyto, koński kwiat, grzybień, kaczeniec, korzeniec, kwiat boże liczko, białodrzew, ośla stopa. Jest jednym z najskuteczniej działających naturalnych środków przeciwkaszlowych. Z języka łacińskiego „tussis” oznacza kaszel. Już w starożytności podbiał znany był jako lek wykrztuśny. Grecki lekarz Dioskurides Pedanios podawał utarte z miodem liście podbiału chorym na zapalenie płuc, a rzymski przyrodnik Pliniusz Starszy zalecał cierpiącym z powodu uporczywego kaszlu i duszności wdychanie dymu z tlących się liści i korzeni podbiału. Obecnie podbiał występuje powszechnie w Europie, Azji, Północnej Afryce i Ameryce. W Polsce jest rośliną pospolitą, rozpowszechnioną na terenie całego kraju. Lubi gleby gliniaste, rośnie na łąkach, terenach nadrzecznych, przy drogach, na żwirowiskach i wilgotnych zaroślach. Podbiał należy do rodziny astrowatych. Jest byliną wieloletnią o cienkim, rozgałęzionym kłączu, z którego wyrastają łatwo ukorzeniające się rozłogi. W marcu lub kwietniu pojawiają się pędy kwiatonośne, sięgające do 20 cm wysokości, okryte łuskami. Na szczycie tych pędów wyrastają w formie koszyczków pojedyncze kwiatostany z licznymi żółtymi, języczkowatymi kwiatami. W tym właśnie czasie, czyli w początkowej fazie kwitnienia zbiera się całe koszyczki kwiatowe, odrywane tuż u nasady. Kwiaty przekwitające nie nadają się do zbioru. Zebrane koszyczki powinny być natychmiast poddane suszeniu, ponieważ łatwo ulegają zaparzeniu. Układa się je jednowarstwowo w suszarni ogrzewanej do temperatury do 45⁰C. Prawidłowo suszone kwiaty nie rozsypują się i zachowują swoją naturalną barwę. Liście podbiału przeznaczone są również na surowiec. Muszą być to liście młode i zdrowe. Zbiera się je od kwietnia do końca lata tylko w pogodne, suche dni. Liście można suszyć w warunkach naturalnych, jednak trudno schną. Należy je rozłożyć pojedynczo w miejscu suchym, zacienionym i przewiewnym. Jednak najlepiej suszyć je w suszarni w temperaturze ok. 45⁰C. Zarówno liście jak i kwiaty przechowujemy w szczelnie zamkniętych pojemnikach; ze względu na zawarty w nich śluz mogą ulegać pleśnieniu. Liście podbiału zawierają następujące substancje czynne: flawonoidy, 8% śluzu, garbniki, karotenoidy, olejek eteryczny, gorycze, kwasy polifenolowe, cynk, potas, mangan, ale również alkaloidy pirolizydynowe, uszkadzające wątrobę w przypadku długotrwałego zażywania. Kwiaty zawierają: związki śluzowe, flowonoidy np. rutynę, hiperozyd, także triterpen, fenolokwasy, karotenoidy, olejek eteryczny oraz również alkaloidy pirolizydynowe (więcej niż liściach!) Specjalne uprawy pozbawione alkaloidów pirolizydynowych mogą być stosowane u kobiet w ciąży, matek karmiących i dzieci. Podbiał należy do najstarszych środków wykrztuśnych. Rozpuszcza gęstą wydzielinę, zalegającą w oskrzelach i obniża skłonność oskrzeli do skurczu. Liście wykazują działanie przeciwskurczowe, wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i przeciwbakteryjne. Osłonowo działają na błony śluzowe jamy ustnej, gardła i krtani. Kwiaty podbiału działają silniej przeciwskurczowo, słabiej powlekająco i ściągająco. Stosuje się je w lekkich nieżytach błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Podbiał korzystnie działa na uporczywy kaszel, chrypę, rozedmę płuc czy inne przewlekłe schorzenia płuc. Jak przygotujemy napar z podbiału do użytku wewnętrznego? Jedną łyżkę suszonych liści lub kwiatów podbiału zalewamy szklanką gorącej wody i zaparzamy przez ok. 10 min. Pijemy trzy razy dziennie po ½ szklanki naparu małymi łykami tak, aby zawarte w herbatce śluzy mogły dokładnie pokryć błonę śluzową gardła, krtani i oskrzeli.

Zewnętrznie stosowany jest w formie kompresów na stany zapalne skóry oraz stłuczenia, siniaki, czyraki, ropnie, owrzodzenia, podrażnienia. W kosmetyce stosowany jest do produkcji środków pielęgnacyjnych przeznaczonych zwłaszcza do cery tłustej i trądzikowej. Napar z podbiału stosowany zewnętrznie oczyszcza skórę, ujędrnia ją, działa przeciwzapalnie i antyseptycznie. Wykorzystywany jest do przygotowania kompresów na zmienioną chorobowo skórę lub do przemywania całej twarzy w zastępstwie wody i środków myjących. Dwie łyżki suszonych kwiatów podbiału zalewamy szklanka wody i gotujemy przez ok. 5 minut. Odstawiamy na chwile i odcedzamy. Tak przygotowanym odwarem przemywamy twarz.